Wat is Linux?

Wat is Linux? Op deze vraag zijn veel antwoorden te geven. Dit artikeltje doet zijn best een onconventioneel antwoord te geven. Nieuwe termen worden steeds verderop uitgelegd. Veel plezier bij het trachten inzicht te verkrijgen in dit ongekend fenomeen!

Linux is een goedkoop en makkelijk te krijgen programma dat je computer veel stabieler maakt en ongevoelig voor virussen.

Kan je me dat programmaatje dan even mailen?

Linux (uitspraak: lienuks of linnuks) kan je PC besturen in plaats van Windows. Dus het heeft iets meer om het lijf; hoewel je Windows en Linux samen op één computer kan installeren, kan je er maar één van de twee tegelijk gebruiken. Ikzelf gebruik alleen maar Linux.

Als je dat doet, begint een groot avontuur! Leer eerst alle kwalijke gewoontes af, zoals dubbelklikken, om de paar uur herstarten en brieven rondsturen in Word-formaat, waarmee je alleen maar anderen dwingt om ook Word te gebruiken.

Maar Linux kan veel meer dan PC's besturen. Zonder dat je het weet heb je het al gebruikt: Heel veel websites worden geserveerd door Linux computers, Linux zit al in sommige zakcomputers en mobiele telefoons, Linux wordt in auto's (bijvoorbeeld de razend populaire TomTom), de Space Shuttle en verschillende satellieten gebruikt, Linux berekende veel animatiefilms zoals Shrek en scenes uit de Titanic, en de populaire zoekmachine Google gebruikt zo'n 10.000 Linux computers.

Linux is een natuurverschijnsel.

Het Internet verandert de wereld. Deze cliché-uitspraak gaat zeker op voor de manier waarop software (computerprogramma's) nu kan worden ontwikkeld! Moesten vroeger teams keihard in afzondering werken, tegenwoordig werken veel teams en individuele softwareontwikkelaars via het Internet samen aan hun programma's.

Dankzij het feit dat de broncode permanent beschikbaar is voor gebruikers om te testen en gebruiken, worden populaire projecten vanzelf zeer snel opgepakt. Zo werken er momenteel veel meer mensen aan Linux en alles eromheen dan bijvoorbeeld aan Windows, dat nog altijd een gesloten product van alleen Microsoft is, waarvan niemand inzage heeft in de "receptuur" (of onder strenge voorwaarden).

Toen de Finse programmeur Linus Torvalds in 1991 zijn piepkleine probeerseltje "Linux" vrijgaf op het Internet om te worden bekeken en geprobeerd door andere geïnteresseerden, had hij daarmee absoluut geen idealistische bedoelingen. Hij wilde gewoon dat anderen mee konden kijken, commentaar geven en heel misschien: helpen. Zie hier het berichtje waarmee Linus voor het eerst melding maakt van Linux:

(Wat GNU is zullen we verderop uitleggen.)

In dit berichtje had Linux nog geen naam; het heeft zelfs een tijdje "Freax" geheten. Het bericht werd gepost in een nieuwsgroep over Minix, een destijds commerciëel verkrijgbaar besturingssysteem voor studiedoeleinden, gemaakt door Andrew Tanenbaum van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Al gauw ging 50% van de postings in de Minix nieuwsgroep over Linux.

Linux werd enorm goed opgepakt. Al gauw werkten er honderden mensen aan verbeteringen, stuurprogramma's, netwerkmogelijkheden etc. etc. Linus Torvalds heeft later wel eens gezegd, dat als er geen Internet zou zijn geweest, hij misschien een versie 0.0.1 en heel misschien nog een versie 0.0.2 zou hebben uitgebracht, maar dan allang weer aan andere dingen zou zijn begonnen.

Linux is een manier van leven.

Als je fietsketting eraf vliegt, leg je hem er zelf weer op. Normaal, toch?

In den beginne was het gebruikelijk dat computerprogramma's werden verspreid mét de bijbehorende broncode, de receptuur. Dat moest ook wel, want dezelfde programma's moesten voor verschillende computers vertaald ("gecompileerd") kunnen worden naar verschillende machinetalen.

Zo kon het gebeuren dat in de jaren '70 van de 20ste eeuw een zekere Richard Stallman (www.stallman.org) de programmatuur van een printer kon verbeteren zodat iemand die een afdruktaak had gestart een mailtje kreeg als het papier weer eens was vastgelopen.

Toen in de jaren '80 het lab waar Stallman werkte een nieuwe laserprinter van Xerox kreeg (met hetzelfde probleem) wilde hij zijn oude fix weer updaten voor deze nieuwe laserprinter. Echter, nu bleek Stallman op een muur te stuiten: de broncode van de printersoftware werd door de fabrikant geheim gehouden, en de werking van de printer kon zonder tussenkomst van de fabrikant dus niet verbeterd worden.

Dit stuitte Stallman ongelooflijk tegen de borst, gewend als hij was zelf altijd toegang te hebben tot de producten waarmee hij werkte.

Dit stuitte Stallman ongelooflijk tegen de borst, gewend als hij was zelf altijd toegang te hebben tot de producten waarmee hij werkte. Deze gebeurtenis, gecombineerd met het feit dat ook verschillende leveranciers van UNIX begonnen waren hun broncode achter te houden (waarmee ook meteen subtiele incompatibiliteiten ontstonden tussen versies van verschillende leveranciers), bracht Stallman in 1983 ertoe een compleet, volwaardig besturingssysteem van de grond af aan te bouwen, met de naam GNU (GNU's Not Unix, www.gnu.org). GNU (spreek uit: g-noe) moest vrij beschikbaar zijn, mét de broncode! Het ontwerp van UNIX stond wel model voor GNU, zodat de overstap makkelijk zou zijn.

Om dit werk te bekostigen werd de Free Software Foundation opgericht. Richard Stallman en de zijnen begonnen blokje voor blokje GNU op te bouwen. Het UNIX design premisse (alles is een bestand, en "Do One Thing and Do It Well") liet dit ook heel goed toe. Veel programma's, zoals de EMACS editor, de GNU C Compiler etc. waren al vroeg op een indrukwekkend kwaliteitsniveau, zodat ook op de dure, gesloten UNIX versies veel van de GNU programma's al werden gebruikt.

Linux en GNU
Zie ook GNU.org: Linux and GNU.
De pinguïn is het logo van Linux.

Maar de kernel van GNU was in 1991 nog niet af, zodat de kernel Linux van Linus Torvalds dit gat wonderwel opvulde. Ineens wás er een vrij beschikbaar besturingssysteem! Dit complete besturingssysteem wordt vaak gemakshalve Linux genoemd, maar GNU/Linux is een betere naam, aangezien de kernel maar relatief een klein (maar belangrijk) deel van een volledig besturingssysteem is.

Het geheim van het succes, de kwaliteit en vooral de enorme populariteit van GNU/Linux is dat er nooit drempels zijn opgeworpen om mee te mogen doen, om programma's te mogen verbeteren of gebruiken, etc. Om te zorgen dat programma's die in vrijheid worden ontwikkeld niet kunnen worden gekaapt door bedrijven met minder goede bedoelingen (zoals vrije broncode overnemen in eigen programma's, wijzigingen aanbrengen en die dan duur verkopen, zónder broncode), werd door Richard Stallman in 1989 een licentie bedacht, de GNU General Public License, (GPL) die ervoor zorgt dat als iemand GNU software wijzigt én verder distribueert, dat dan mét de broncode moet gebeuren. Op deze manier worden alle spelers in een gemeenschap gedwongen eerlijk te blijven, en gelijkwaardig aan elkaar, en komt de verbetering van software steeds aan iedereen ten goede. In 1991 besloot Linus om ook Linux onder de GPL ter beschikking te stellen.

Inmiddels is rondom GNU/Linux een niet meer te stuiten stroom aan software verschenen: XFree86, een vrije implementatie van het X Window System, de gebruikersvriendelijke werkomgevingen KDE en GNOME, en talloze andere applicaties.

Linux is nieuwe economie.

De gangbare economische modellen zijn gebaseerd op schaarste. Klassieke, stoffelijke produkten moeten worden uitgevonden, gemaakt, vervoerd en verkocht. Maar schaarste is per definitie afwezig in de wereld van digitale informatie en het Internet.

Linus zou nooit in zijn eentje Linux hebben kunnen maken, maar dankzij het Internet maakte het geen verschil of nu slechts tien of wel tienduizend anderen zijn idee mede oppakten en hielpen vervolmaken. Andersom gezegd: of hij nu 10 of 10.000 mensen helpt, voor Linus is de inspanning hetzelfde.

Waar andere producenten hun software nog in kleurige doosjes verpakken, met vrachtwagens vervoeren en vergezeld van uiterst merkwaardige gebruikersvoorwaarden verkopen -- slechts afspelen ("installeren") op één enkele computer toegestaan -- verkiest Linux het meest voor de hand liggende kanaal, het Internet, en dringt daardoor wereldwijd, zelfs in landen waar een CD met Microsoft's Windows een jaarsalaris kost, door.

Economisch belangrijk worden service en ondersteuning. Net zoals hout in de vrije natuur voorkomt, maar je wel een timmerman inhuurt om het voor je te bewerken.

Grote bedrijven als IBM, Sun, Nokia, Intel, AMD, Oracle en SAP hebben inmiddels hun schouders volledig onder Linux gezet.

Meer informatie

Tux
(Torvalds UniX)

De Linux homepage is www.linux.org. Linux® is een geregistreerd handelsmerk van Linus Torvalds. De Nederlandse Linux homepage is nl.linux.org. Een andere prima site is www.nedlinux.nl. Linux.nl is helaas niet in handen van de Nederlandse Linux gemeenschap, maar van het bedrijfje NedPlanet. Toch staat ook daar redelijk wat informatie.

Wil je Linux gewoon eens even lekker uitproberen, zonder ook maar iets aan je harde schijf te veranderen, probeer dan KNOPPIX. Dit start van een CD (gaat dan wel een ietsje trager) en installeert helemaal niets op je schijf. Linux zelf is te downloaden van www.kernel.org, maar zonder bijbehorende programma's heb je weinig aan de kernel. Gebruik om te beginnen met Linux één van de gangbare distributies, zoals Mandrake, Red Hat, SuSE, Debian, Slackware of een andere distributie.

Als je dan, helemaal ervaren en door de wol geverfd, Linux helemaal naar je hand wilt zetten kun je alles zelf gaan koken en zelf de ingrediënten overal van het Internet halen. Dan ben je rijp voor Linux From Scratch!

Het logo van Linux is een pinguïn met de naam Tux. Linus Torvalds wilde dat zo, en het moest een dikke pinguïn zijn, die vergenoegd om zich heen keek na zich met vette haring te hebben volgepropt! Op de leuke Nederlandse site Linux-Adept.nl staat wat uitgebreidere informatie. De officiële geschiedenis van Tux is gemaakt door Steve Baker en staat op www.sjbaker.org/tux (Engels). Steve Baker is ook één van de auteurs van het humoristische Linux spelletje A Quest For Herring.

Belangrijke sites voor Linux software zijn freshmeat.net (ontstaan als reactie op de eeuwige vraag van programmeurs: "Where's the beef?") en tucows.com. Freshmeat is het meest up-to-date.

Linux-gerelateerd nieuws komt dagelijks voorbij op LinuxToday.com. Goed wekelijks nieuws, achtergronden en beschouwingen op Linux Weekly News. Slashdot.org brengt allerlei "News for Nerds -- stuff that matters". Andere informatieve sites zijn het aan elkaar verwante Linux.com en newsforge.com.