Den Haag gevangen in het .Net?
''Welkom bij de overheid. Uw browser wordt niet ondersteund. Kijk op www.microsoft.com voor meer informatie en download dan de nieuwste ... (etc) ...''
Microsoft gaat [de gemeente] Den Haag helpen om een digitaal overheidsloket voor de bevolking te creëren. Daar is op zich niets mis mee.
Waar wel iets mis mee is, is dat de Haagse bevolking nu mogelijk wordt geforceerd ook Microsoft software (of 'Microsoft-approved' software) te gaan kopen om de publieke diensten van haar eigen overheid te kunnen gebruiken.
Er is namelijk een gerede kans dat het webportaal alleen zal werken voor burgers die ook klant bij Microsoft zijn. Het sleutelwoord hier is 'standaarden'.
Standaarden en protocollen zijn simpelweg de taal waarin computers (en dus mensen!) met elkaar 'praten', niets meer en niets minder. Standaarden komen grofweg in twee smaken; daarom volgt hier even een kort excurs.
Open standaarden zijn publiekelijk gedocumenteerd, en concurrende software-producenten hebben gelijke kansen om software op de markt te brengen die gebruik maakt van open standaarden. Bovendien worden gebruikers van verschillende merken software niet gehinderd door communicatieproblemen, veroorzaakt door de al dan niet opzettelijke incompatibiliteit tussen de programma's waarmee documenten aangemaakt worden.
Het belangrijkste voorbeeld van open standaarden is het Internet en al haar toepassingsvormen, zoals email, het World-wide Web, XML en dergelijke. Al deze standaarden zijn publiek gedocumenteerd in de 'Recommendations' van het World Wide Web Consortium (www.w3c.org) of RFC's (Requests for Comments, www.rfc-editor.org).
De tweede smaak zijn gesloten standaarden. Deze zijn vaak ontstaan uit propriëtaire toepassingen zoals bijvoorbeeld de vroege tekstverwerkers, tekenprogramma's e.d. Deze applicaties sloegen hun data op in een formaat dat geschikt werd gevonden en bepaald werd door de ontwikkelaars. Hoe de gegevens precies werden opgeslagen deed er niet echt toe, want de programma's werden vooral gebruikt om documenten uit te printen. De geprinte documenten werden gebruikt voor communicatie met anderen.
Netwerken
Zodra computers via netwerken werden verbonden kwam de roep om standaarden die publiek afgesproken werden, zodat computers elkaar zouden kunnen verstaan bij het uitwisselen van gegevens. De ASCII standaard (die bepaalt welke letters en cijfers door welke bitjes (nullen en enen) worden voorgesteld) was één van de belangrijkste. Dankzij de ASCII standaard, en uitgebreidere karaktersets (de europese karakterset ISO-8859-1, en de wereldwijde ISO-10646-1) kunnen gebruikers van verschillende netwerken en systemen met elkaar communiceren.
Echter, producten als Microsoft Office stammen, hoewel geschikt gemaakt voor het Internet, nog volop uit een pre-netwerk tijdperk. De gegevens worden nog immer in gesloten formaat opgeslagen. Het hoeft geen betoog dat dit geen goede uitgangspunten zijn voor een genetwerkte economie. Gegevens zijn ontoegankelijk zonder de applicatie die ze aanmaakte, vaak ook is een specifieke versie nodig. Archivering is onmogelijk, als applicaties niet meer verkrijgbaar zijn of onder nieuwere besturingssystemen niet meer werken etc.
Iedereen die nog altijd met WordPerfect werkt kent dit probleem: De Word-documenten die de meerderheid van de mensheid rondstuurt zijn gemaakt met verschillende, deels incompatibele Word versies. Word ontmoedigt het opslaan in oudere formaten, waardoor gebruikers elkaar eigenlijk steeds dwingen de nieuwste versie van Word (of van WordPerfect) aan te schaffen. Microsoft controleert feitelijk de taal waarin mensen hun informatie aanmaken, benaderen en uitwisselen.
Het netto effect hiervan is dat er feitelijk slechts één enkele keuze voor Office gebruikers overblijft: Microsoft. En dat niet op zijn verdiensten, maar slechts om met de medemens te kunnen communiceren.
Het Internet, een 'Microsoft Web for Windows'?
Het Internet heeft heel andere keuzes gemaakt dan de oude desktop-ontwikkelaars. Het is volledig platform-agnostisch, en werkt gelijkwaardig op talloze verschillende platformen en apparaten.
Op de basis van de standaard, open Internet-protocollen bouwt Microsoft nu net als vele andere bedrijven informatie-oplossingen. Maar de Microsoft-oplossingen hebben een verschil, namelijk dat Microsoft via het monopolie op het Windows-besturingssysteem een ongekende macht uitoefent.
Hoewel Microsoft haar software bijzonder graag 'standaard software' noemt, zijn veel van de Microsoft-extensies op de Internet standaarden en de Windows specificaties zelf niet of onvolledig gedocumenteerd.
De functies zijn echter wel ingebouwd in zowel de browser die Microsoft meelevert met Windows, in de serversoftware die Microsoft verkoopt, en in de ontwikkeltools. Deze serversoftware en ontwikkeltools op hun beurt zijn slechts (of "het best") te gebruiken op Windows.
Als de gesloten Microsoft-extensies de overhand krijgen wat gebruikersaantallen betreft, wordt de oorspronkelijke publieke standaard feitelijk om zeep geholpen. Hierdoor ontstaat het netto effect dat het Internet wordt omgebogen naar een Microsoft-gecontroleerd medium.
Als Microsoft zijn dominantie op de consumentendesktop op deze wijze weet te gebruiken om serviceproviders te forceren Microsoft serversoftware en Windows te kopen, zijn alle kaarten geschud en kunnen in het zwartste scenario de officiële webstandaarden langzamerhand worden vervangen door propriëtaire Microsoft-specifieke standaarden.
Openbare voorzieningen, open of gesloten?
Terug naar Den Haag. Het is momenteel nog onduidelijk of alle inwoners van Den Haag nu veroordeeld zijn tot het aanschaffen van Microsoft software, met alle eigenaardigheden vandien, voordat zij aan het openbare leven kunnen deelnemen.
Het is echter wel een voor de hand liggend scenario. En hoewel het lijkt alsof Microsoft software gratis is (je koopt het vrijwel verplicht bij elke nieuwe PC) wordt er toch een prijs betaald: De prijs van de gesloten of quasi-open standaarden, de in toenemende mate door Microsoft gecontroleerde omgeving, de perpetuele upgrades, Microsoft die de ader wordt voor elke denkbare transactie.
(ironie aan) Het wachten is dan nog op het moment dat Den Haag ons gaat voorschrijven met welke automerken er kan worden rondgereden op het stedelijk wegennet. (ironie uit)
Voorbeeldrol van de overheid
Het zou mooi zijn als de overheid werkelijk een voorbeeldfunctie zou vervullen met betrekking tot het debat over de implicaties van ICT (Informatie en Communicatie-technologie) op het maatschappelijk leven.
Zaken die bij digitaal verkeer in een vrije markt-economie een cruciale rol moeten spelen zijn: vrije keuze van de consument, publieke informatie en publieke diensten van de overheid werkelijk publiek toegankelijk en niet voorbehouden aan een groep klanten van een monopolistisch bedrijf.
Als het door Microsoft gebouwde web-portaal van Den Haag netjes werkt met elke normale webbrowser en elk besturingssysteem, m.a.w. conformeert aan de Internetstandaarden, dan is er niets aan de hand. Als echter dezelfde fout gemaakt wordt als het portaal van de Britse overheid doet, die elke bezoeker weert tenzij Internet Explorer als browser gebruikt wordt, verspeelt Den Haag een grote kans om te laten zien hoe informatietechnologie werkelijk het publieke belang kan dienen en niet andersom.
Datum: 2001 Jun 13 08:24Auteur: Wilbert Berendsen
Wilbert Berendsen is musicus en programmeur. Hij is betrokken bij het denken over de maatschappelijke implicaties van informatietechnologie.